آخرین پاییز قرن چهاردهم هجری خورشیدی هم سپری شد، این در حالی بود که پایتختنشینها، پاییز امسال دستکم ۳۷ روز هوای آلوده تنفس کردند. در این بین، سهم آذرماه از آلودگی هوا در پایتخت، ۱۹ روز گزارش شده، یعنی آلودهترین ماه پاییز بوده است. هرچند طی سال جاری، دلایلی متفاوت با گذشته بهعنوان عوامل ایجاد آلودگی هوا در تهران معرفی شدند.
در تابستان، غلظت «اُزون» در هوای تهران افزایش پیدا کرد و انگشت اتهام به سمت کاهش کیفیت سوخت تولیدی گرفته شد. اکنون نیز دستکم دو عضو شورای شهر تهران، سوزاندن «مازوت» در نیروگاه های اطراف پایتخت را به عنوان عامل اصلی آلودگی هوا معرفی میکنند. این در حالی است کارشناسان سازمان محیطزیست معتقدند عامل اصلی آلودگی در تهران، همچنان عوامل و منابع متحرک (بخوانید خودروها) هستند.
بررسی دادههای آماری شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نشان میدهد کیفیت هوای پایتخت در پاییز سال گذشته با اندکی تفاوت، کموبیش مشابه امسال بوده است. آخرین سیاهه انتشاریافته درباره شهر تهران نشان میدهد سهم منابع متحرک مانند تاکسیها، خودروهای شخصی و اتوبوسها در تولید ذرات معلق حدود ۶۰درصد بوده که در این بین، خودروهای دیزلی پر رنگترین نقش را داشتهاند.
از آن سو، با وجود بارندگی به نسبت گسترده طی هفته گذشته در تهران و همچنین اعمال محدودیتهای ترافیکی که به نظر میرسد درمجموع با کاهش آمدوشدهای شهروندان در سطح شهر همراه بودهاند اما هوای پایتخت نخستین روز زمستان را با آلودگی شروع کرد. بر این اساس، شاخص کیفیت هوای تهران روز گذشته روی عدد ۹۷ قرار گرفت و به این ترتیب، هوای تهران به مرز آلودگی وارد شد.
دلایل متفاوت آلودگی هوای بزرگترین شهر ایران
این در حالی است که بر خلاف سالهای گذشته، امسال دلایل متفاوتی برای آلودگی هوای پایتخت اعلام شد. در تابستان، افزایش غلظت «اُزون» در هوای تهران که البته سابقهای سهساله دارد، به سطوح نگرانکنندهای رسید و این بحث به میان آمد که دلیل افزایش این ترکیب شیمیایی در هوا چه میتواند باشد.
از آن سو، طی روزهای اخیر و در سنگینترین موج آلودگی هوای تهران در سال جاری، صحبت از عاملی متفاوت به میان آمده است: «مازوت».
شدت گرفتن آلودگی هوای تهران در روز جمعه و ایجاد پدیده «مهدود» باعث شد ه اعضای شورای شهر تهران نیز وارد گود شوند و با مخاطب قرار دادن سازمان محیطزیست و وزارت نیرو، «مازوت» را بهعنوان سوخت نیروگاهها، علت آلودگی هوای تهران معرفی کنند.
سیدآرش حسینیمیلانی، رئیس کمیته محیطزیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در این مورد گفت: «شاخص آلودگی هوای شهر تهران طی یک هفته اخیر در بسیاری از مواقع در مرز ۱۵۰ (ناسالم برای همه گروه های حساس) قرار داشته و عملا شهر با وجود بارندگی روز پنجشنبه به مدت سه روز متوالی به پدیده مهدود دچار بود که بسیار هشداردهنده است.»
میلانی از احتمال استفاده از گازوئیل آلوده یا مازوت، در تهران سخن گفته و به متولیان امر (اداره صنعت، معدن و تجارت استان تهران و شرکت پخش فرآوردههای نفتی تهران)، در این باره تذکر داد.
این در حالی بود که محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش محیطزیست استان تهران این ادعا را رد کرد و گفت: «هنوز در تهران نیروگاه ها و صنایع «مازوت» نسوزاندهاند.»
بهزاد اشجعی، کارشناس سازمان محیطزیست با تایید بحرانی بودن وضع هوای تهران به مهر گفت: «در این شرایط باید کمیته اضطرار تشکیل و برای تعطیلی تهران فکری شود.»
اشجعی با اشاره به آییننامههای قانون هوای پاک افزود: «اگر آییننامههای قانون هوای پاک قرارگیری مداوم دو روز در شرایط ناسالم را هشدار دهند، در این شرایط باید فعالیت های عمومی شهر تا کاهش غلظت آلایندهها تعطیل شوند.
آیا استفاده از «مازوت» میتواند عامل آلودگی باشد؟
با وجود اینکه دستکم دو عضو شورای شهر تهران (سیدآرش حسینیمیلانی و زهرا نژادبهرام)، سوختن «مازوت» در نیروگاههای شهر تهران را عامل اصلی افزایش سطح آلودگی هوا عنوان میکنند، برخی کارشناسان سازمان محیطزیست این مدعا را از اساس فاقد اعتبار می دانند.
داریوش گلعلیزاده، معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظتمحیط زیست، با تاکید بر اینکه امسال نیروگاههای اطراف تهران بههیچ عنوان از سوخت «مازوت» استفاده نکردهاند، گفت: «این نیروگاهها امسال به سمت استفاده از سوخت مایع رفتهاند.»
او با اشاره به افزایش ۲۰درصدی مصرف گاز در بخش خانگی و تجاری در سال جاری گفت: «بهدلیل افزایش مصرف انرژی، نیروگاهها مجبورند از سوخت جایگزین استفاده کنند و البته کیفیت گازوئیل مصرفی یورو ۴ است.»
گلعلیزاده با تاکید بر اینکه مشکل آلودگی هوای تهران مربوط به «مازوت» نیست، گفت: «آلودگی روزهای اخیر مربوط به تجمع آلودگیهای مختلف ازجمله منابع خودرویی است که دیزلسوز هستند و منجر به افزایش غلظت آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵میکرون در هوا میشوند.»
وی با بیان اینکه اتوبوسهای فرسوده تهران سهم ۶۰درصدی در آلودگی هوای تهران بر عهده دارند، نقش ۲۰درصدی موتورسیکلتها و سهم ۱۰درصدی خودروهای فرسوده را در ایجاد این آلودگی بی تاثیر ندانست.
رسول کاظمپور، فعال محیطزیست نیز در گفتوگو با «دنیای خودرو» موضعی مشابه اتخاذ کرد و گفت: «بررسیهایی که شرکت کنترل کیفیت هوای تهران انجام داده، بیانگر آن بوده که سهم منابع متحرک از آلایندگی هوای تهران، همچنان بالای ۶۰درصد است و با وجود اینکه در سالهای اخیر گفته میشد نیروگاهها هم سهم زیادی در این زمینه دارند اما عوامل خودرویی همچنان در جایگاه نخست هستند.»
او ادامه داد: «ساختار جغرافیایی تهران و بیتوجهی به مکانیابی نیروگاهها و برخی صنایع در دهههای گذشته موجب شد آلودگی در محیط انباشته شود و حتی برخی دادهها نشان میدادند بهدلیل جهت وزش باد در تهران، عمدتا از غرب به شرق است، مناطقی در شمال و شمالشرقی تهران ازجمله محله قیطریه، آلودهترین محلات تهران از نظر میزان آلایندهها هستند.»
کاظمپور ادامه داد: «تلاش برای کاهش آلایندگی صنایع یا دور کردن آنها از حریم شهرها قطعا لازم است اما توجه به میزان آلایندگی خودرویی بهنظر من در اولویت نخست قرار دارد.»